Wat trok je aan bij dit onderwerp? 

Wat me aantrok was dat dit onderwerp echt leeft. En als we dit gedachtegoed kunnen realiseren, maken we de wereld voor burgers een beetje beter. Ik geloof sterk in het leggen van meer regie bij de gebruiker: zo is er meer inzicht in wat er gebeurt met je data en hoe je keuzes maakt. Tegelijkertijd realiseer ik me dat je niet alles kunt sturen: wetten verplichten soms dat bepaalde gegevens gedeeld moeten worden tussen organisaties. Maar ook dan moet het zichtbaar zijn hoe je gegevens gebruikt worden door die organisaties. Inzicht en transparantie is ook een vorm van regie!  

Wat was de grootste uitdaging voor regie op gegevens? 

Het onderwerp is van de lange adem. De baten liggen vaak bij andere partijen dan bij de partijen die de kosten maken. De businesscase is maatschappelijk, maar wie gaat dat uitvoeren? Dat zijn lastige kwesties.  

Een andere uitdaging waar we tegenaan liepen tijdens onze onderzoeken is dat regie en transparantie alleen vaak niet genoeg is. Mensen klikken vaak gewoon door, zonder dat ze in de gaten hebben waar ze ja tegen zeggen. Vergelijkbaar met wat we nu met cookiemeldingen zien.  De uitdaging is om ervoor te zorgen dat mensen bewust regie voeren. Daarin moet je ze ondersteunen. Een belangrijk vraagstuk is hoe en wanneer je ze informeert, zodat ze echt begrijpen wat er gebeurt.  

Het is hierbij makkelijk om je te veel te richten op één specifieke userflow of processtap. Maar in de praktijk hebben mensen vaak al een concreet doel voor ogen, zoals een verhuizing regelen of een formulier invullen. Voor hen is de precieze flow of interface van de wallet of tool minder belangrijk, omdat ze hun doel sowieso willen bereiken. Het echte vraagstuk is dus niet alleen hoe de flow verloopt, maar hoe je ervoor zorgt dat mensen begrijpen wat er gebeurt met hun gegevens terwijl ze hun doel bereiken. 

InnoValor is grondlegger voor één van de eerste referentiekaders, opgesteld in Digital We en daarna nader uitgewerkt tot het MyData Operators model. Kun je ons daar meer over vertellen? 

Binnen het onderzoeks- en innovatieprogramma Digital We kregen we de opdracht om een overzicht te maken van de benodigde componenten voor persoonlijk datamanagement. Daaruit ontstond een eerste set referentieblokken, die later de basis vormden voor het MyData Operators-model, met zowel nationale als internationale inzichten. 

Belangrijk was dat we een neutrale community konden creëren waarin overheid, commerciële partijen en andere betrokkenen samenkwamen. Dat zorgde voor vertrouwen en stimuleerde kruisbestuiving: ideeën werden getoetst, kennis gedeeld en het referentiekader verder ontwikkeld. Dit werk legde mede de basis voor het Regie op Gegevens-programma en de visie daarop in Nederland. 

Een cruciale les: publiek-private regie op gegevens kan het succes vergroten. Zonder duidelijke spelregels lopen we het risico dat grote commerciële wallets, zoals Apple of Google, het veld over te nemen, terwijl het doel juist is dat burgers zelf regie houden over hun data. 

In deze periode kwamen ook steeds meer Nederlandse initiatieven van de grond. Blauwe Knop, QiY Foundation, Regie op Gegevens. Zou je meer kunnen vertellen over de Blauwe Knop? 

De Blauwe Knop was een langlopend project dat we mede hebben geïnitieerd, vooral in samenwerking met DUO. Het idee was geïnspireerd op het “Blue Button”-concept uit de Amerikaanse gezondheidszorg en draaide om transparantie: burgers moesten hun gegevens eenvoudig kunnen downloaden via één knop, bijvoorbeeld bij DUO. Het ging dus niet om interactieve diensten of regie over data, maar puur om inzichtelijk maken welke gegevens er zijn en hoe iemand ze kan ophalen. De Blauwe Knop staat bij RDW nog steeds online, ook al heet deze inmiddels anders. 

Je werkt nu aan EduID, een levenslange federatieve onderwijs identiteit. Welke inzichten van InnoValor en MyData neem je hierin mee? 

Bij EduID bouwen we een federatieve identiteit op basis van SURFconext: één digitale ID voor je hele lerende leven, maar die ook flexibel onderwijs en onderzoek over instellingen heen mogelijk maakt. Nu hangen accounts vaak vast aan een instelling: ga je weg, dan verlies je toegang. EduID is geen doel op zich, maar een middel om regie te hebben over je digitale identiteit. Zo draagt het bij aan een leven lang leren. 

Waar ik nog veel van profiteer in mijn huidige werk is de kennis die ik heb opgedaan over processen, gebruikersonderzoek en klantreizen. Door de ervaringen in verschillende sectoren die ik bij InnoValor heb opgedaan kan ik breder kijken en verbanden leggen die verder gaan dan de onderwijssector, één systeem of product. 

Welk resultaat of onderzoek maakt je het meest trots? 

Tijdens mijn MyData-bestuursperiode leerde ik hoe fragiel een non-profit kan zijn die draait op vrijwilligers. Toch lukte het om een community te bouwen die echt de juiste onderwerpen blijft najagen. Dat we daar toch in slagen, laat zien hoe krachtig MyData is als beweging. Een resultaat waar ik trots op ben. 

Ook ons onderzoek voor VWS naar de mogelijkheden voor leeftijdsverificatie bij online alcoholverkoop ben ik erg trots op. Dit onderzoek heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de beleidsontwikkeling op dit onderwerp. Uiteindelijk is het naar de Tweede Kamer gegaan en daarmee hebben we een bijdrage kunnen leveren aan de politieke discussie 

Hoe ziet het landschap van persoonlijke data er over 5 à 10 jaar uit als het aan jou ligt? 

Het landschap ontwikkelt zich de laatste jaren snel. Ik denk dat in verschillende sectoren verschillende 'ecosystemen van data' blijven bestaan. Soms is anoniem iets regelen voldoende en soms wil je meer van een persoon weten (afhankelijk van wat je wilt doen). Welke gegevens je daarvoor moet delen kan heel verschillend zijn en de datadeel methode die je toepast en de data die je vraagt moet passen bij de use-case. 

Daarom zie ik generieke wallets maar beperkt succesvol worden. Vaak werkt het beter om sectorspecifieke oplossingen te ontwikkelen, zoals wij dat met de EduWallet in het onderwijs doen. Zo’n aanpak sluit beter aan bij bestaande standaarden en gebruikservaringen, en maakt het makkelijker om echte regie bij mensen te leggen. In andere sectoren, zoals hypotheek (Ockto) of huurpaspoorten (Qii), ontstaan soortgelijke initiatieven. Wallets komen er, maar het landschap blijft sector- en usecase-specifiek. Voor de overheid geldt een eigen variant, en pas over tientallen jaren zal bredere synergie ontstaan. Interoperabiliteit kost tijd, maar in onderwijs, met veel bestaande standaarden, zien we dat sectorgerichte oplossingen goed werken. EduID is daar een mooi voorbeeld van. 

Tot slot, als je terugkijkt op tien jaar InnoValor en MyData, wat neem je mee? 

Wat mensen zeggen belangrijk te vinden, is vaak anders dan wat mensen daadwerkelijk doen. Ze klikken vaak gewoon door een knop of userflow, zonder echt te kijken welke gegevens ze delen of welke keuzes ze maken. Daarom gaat het bij regie op gegevens niet alleen om techniek of beleid, maar ook om inzicht (in de gebruiker), vertrouwen en natuurlijk gebruiksgerichtheid. Hou dus altijd de gebruiker in het oog. Daar doe je het uiteindelijk allemaal voor! 

Dit jaar viert MyData haar 10-jarig bestaan. Ter ere daarvan blikken we in deze blogserie terug op de ontwikkelingen rondom digitale identiteit en regie op je eigen gegevens in de afgelopen 10 jaar. In deel drie van deze serie spreken we met Koen de Jong, senior adviseur bij InnoValor. Hij is expert op het gebied van wallets en stond aan de wieg van de MyData Awards.