Met het toenemende gebruik van AI binnen organisaties en Europese wetgeving die dichterbij komt, wordt het steeds belangrijker om zorgvuldig om te gaan met digitale technologie. Veel organisaties vragen zich dan ook af hoe de kansen van AI benut kunnen worden terwijl tegelijkertijd de (ethische) risico’s beheerst blijven. Een mogelijk antwoord: plaats een zandbak in je organisatie!

Zandbakethiek

Regulatory sandbox

Je leest het goed, een zandbak. Dit vraagt om verdere uitleg. Met de komst van de AI act zal het Europees Parlement waarschijnlijk ook ‘regulatory sandboxes’ introduceren. Een ‘sandbox’ of zandbak is de benaming van een virtuele afgesloten ruimte waarbinnen software getest kan worden. Dit wordt onder andere gebruikt om code te testen op cyberveiligheid, zonder dat lopende systemen in gevaar worden gebracht. De term Sandbox wordt ook wel gebruikt als omschrijving voor een spelmodus in games waar minimale regels gelden en ruimte is voor creativiteit. De regulatory sandbox voor AI zal erop gericht zijn om organisaties een ruimte te geven waar ze hun AI-toepassingen kunnen testen en toetsen op juridische randvoorwaarden. Op die manier kunnen risico’s in een vroeg stadium gedetecteerd worden en kun je daar als organisatie op inspelen.

Werkt deze aanpak ook voor ethische afwegingen? Een ethische zandbak waarbinnen je morele vraagstukken rond het gebruik van een digitale technologie kunt verkennen? Volgens een paper van Undheim, Erikson en Timmermans (2023), kan een sandbox functioneren als een ruimte voor het stimuleren van morele verbeelding. Omdat technologie zoals AI razendsnel ontwikkeld, kunnen we onmogelijk bij voorbaat de impact bij de inzet ervan volledig overzien. Daarvoor is voortdurend experimenteren noodzakelijk. Het identificeren van gunstige, dan wel schadelijke uitkomsten van een AI-toepassing vraagt om creativiteit en verbeelding. Een Europese zandbak waar organisaties op een laagdrempelige manier de morele impact van technologieën kunnen aftasten zou dus zeker waardevol kunnen zijn.

Een zandbak in je organisatie

Ik wil nog een stap verder gaan. Elke organisatie die AI gebruikt en grip wilt houden op ethische risico’s, zou baat hebben bij een ethische zandbak in-house. Bij ethiek gaat het niet om strikte randvoorwaarden en harde eisen, maar om het zorgvuldig balanceren van waarden en belangen. Bij de ontwikkeling of de inzet van AI is het vrijwel onmogelijk om a priori alle risico’s voor je organisatie dicht te timmeren. Daarvoor is verbeelding nodig en herhaaldelijke evaluatie. Een speelruimte binnen je organisatie waar mensen uit verschillende disciplines en rollen samen kunnen experimenteren met nieuwe innovaties.

Hoe richt je dit concreet in? Misschien wel, letterlijk, door een zandbak in je organisatie te plaatsen. Tijdens het bouwen aan een zandkasteel denk je samen na over het gebruik van AI en maak je van je ethische principes meer dan slechts een luchtkasteel.