Stel je voor: het is een zonnige zomerdag waarop jij een boot hebt gehuurd en over het Amsterdamse IJ vaart. Terwijl je geniet van het uitzicht op de stad en de frisse bries voelt, realiseer je je al snel de uitdagingen die samen gaan met het navigeren op dit drukke water. De beroepsscheepvaart die af en aan vaart, de grote veerboot die de oversteek maakt en de vele andere recreanten die ook een boot hebben gehuurd, zorgen voor een constante stroom van activiteit. Zonder ervaring is het moeilijk om de juiste koers te houden en om duidelijkheid te hebben over wie voorrang heeft.

Het verbeteren van de situatie op het Amsterdamse IJ is uitdagend vanwege de diversiteit aan watergebruikers en toezichthouders. Het vinden van oplossingen die voor alle betrokken partijen geschikt zijn, is daardoor complex. Dit illustreert een voorbeeld van een Wicked Problem.

Wicked Problems

De term ‘’Wicked Problems’’ werd geïntroduceerd door Horst Rittel, een Amerikaanse wetenschapper in de jaren 70. Horst legde deze problemen uit als lastig te definiëren, waarbij de oplossing niet eenduidig is en waarbij elke actie gevolgen kan hebben die lastig te voorspellen zijn.
In het geval van het Amsterdamse IJ is de complexiteit van het probleem niet alleen de onduidelijkheid die een recreant ervaart, het gaat ook om het behartigen van de belangen van andere gebruikersgroepen zoals een beroepsvaarder en uitvoeringsorganisaties.

 

Van Ego-systeem naar Ecosysteem: Samenwerken aan Wicked Problems

De betrokken organisaties zijn niet altijd bereid om samen te werken vanwege een gebrek aan duidelijkheid over "What's in it for me?’’. Hierdoor wordt samenwerking bemoeilijkt, omdat organisaties vaak terughoudend zijn zonder een helder inzicht in de eigen voordelen.
Ook zijn organisaties terughoudend om deel te nemen aan problemen die niet direct van henzelf zijn, wat leidt tot een mismatch tussen investeren en profiteren. Organisaties blijven hun eigen belangen op de voorgrond plaatsen, wat resulteert in een gebrek aan een echte ecosystematische samenwerking en kun je eerder een 'ego-systeem' noemen.
Verschillende agenda's, waarden, doelen en ambities van betrokken partijen maken het uitdagend om overeenstemming te bereiken en het nemen van gezamenlijke actie.
Voor het aanpakken van ‘’Wicked Problems’’, is het opzetten van een ‘’Minimal Viable Ecosystem’’ noodzakelijk. Het opzetten van een ‘’Minimal Viable Ecosystem’’, betekent het vinden van de juiste partners en het creëren van een ecosysteem waarin elke betrokken partij waarde toevoegt, wat een uitdaging kan zijn. Vaak blijft de focus beperkt tot de ‘’Coalition of the known’’ – een groep partijen waarmee al wordt samengewerkt, maar die niet altijd de juiste waarde leveren om het probleem op te lossen. Er is een verschil tussen discussiegroepen en innovatie-ecosystemen waarin 'doen' centraal staat.

Het vinden van oplossingen

Het vinden van duurzame oplossingen vereist een diepgaand begrip van de complexiteit van het probleem. Het erkennen van deze complexiteit is van belang voor het aanpakken van ‘’Wicked Problems’’, zoals de uitdagingen rondom het Amsterdamse IJ. Het is duidelijk dat geen enkele partij of instantie alleen in staat is om deze uitdagingen op te lossen. Samenwerking tussen verschillende belanghebbenden is noodzakelijk om oplossingen te vinden die recht doen aan de diverse belangen die het ecosysteem van het Amsterdamse IJ beïnvloeden. Bij het onderzoeken van de uitdagingen rondom het Amsterdamse IJ werden verschillende obstakels duidelijk. Het Amsterdamse IJ wordt geconfronteerd met complexe problemen zoals onduidelijke belangen, gebrek aan samenwerking tussen belanghebbenden en voortdurende veranderingen in het ecosysteem. Om deze duurzame oplossingen te vinden, zijn er verschillende strategieën essentieel:

• Agenda setting: Het identificeren en benadrukken van gedeelde belangen en waarden is noodzakelijk voor het creëren van een gemeenschappelijk doel. Door een agenda vast te stellen die alle belanghebbenden erkennen, kan er overeenstemming worden bereikt over de te nemen stappen.
• Kritisch kijken naar wie te betrekken: Het selecteren van de juiste partijen en organisaties om bij het proces te betrekken is van groot belang. Dit vereist een zorgvuldige afweging van expertise en betrokkenheid om ervoor te zorgen dat alle relevante stemmen worden gehoord en vertegenwoordigd.
• Het evolueren van het ecosysteem in de tijd: Het is belangrijk om te erkennen dat een ecosysteem voortdurend verandert. In de experimenteerfase kunnen bepaalde organisaties of individuen betrokken zijn, maar in latere fasen, zoals de opschaling, kunnen anderen nodig zijn. Het is daarom noodzakelijk om flexibel te zijn en het vermogen te hebben aan te passen  naarmate de omstandigheden veranderen.

InnoValor Advies ondersteunt het Amsterdamse IJ met deze uitdagingen binnen het ‘’Project Connected River’’. Binnen dit project doen wij onderzoek en ontwikkelen we praktische tools om ecosysteeminnovatie te bevorderen en samenwerking tussen belanghebbenden te stimuleren.

Belang van ecosysteemdenken

Het belang van ecosysteemdenken in innovatie wordt steeds duidelijker in complexe en dynamische omgevingen zoals het Amsterdamse IJ. Door het samenbrengen van diverse belanghebbenden, kun je een diepgaand begrip ontwikkelen van de uitdagingen en kansen die zich voordoen in dit druk bevaren gebied. Dit stelt je in staat om oplossingen te ontwikkelen die niet alleen de veiligheid en efficiëntie verbeteren, maar ook rekening houden met de diverse behoeften en belangen van alle gebruikers.

Ecosysteemuitdagingen zijn domein overstijgend

De uitdagingen rondom het Amsterdamse IJ zijn niet uniek, maar maken deel uit van bredere problemen die ook spelen in andere domeinen. Het is essentieel om lessen uit deze ervaringen te halen en buiten het project toe te passen om de impact van ecosysteeminnovatie te vergroten en om duurzame oplossingen te vinden.
Ook buiten Connected River spelen soortgelijke vraagstukken. In sectoren zoals het onderwijs, de digitale overheid en zorg zijn er complexe uitdagingen die vergelijkbaar zijn met die rondom het Amsterdamse IJ. Bijvoorbeeld:

• In het onderwijs zijn er vraagstukken rondom toegankelijkheid, kwaliteit en inclusiviteit die een gecoördineerde aanpak vereisen van diverse belanghebbenden zoals docenten, studenten, ouders en beleidsmakers.
• Op het gebied van de digitale overheid zijn er uitdagingen met betrekking tot privacy, digitale inclusie en efficiënte dienstverlening, waarbij samenwerking tussen overheidsinstanties, technologische partners en burgers cruciaal is.
• In de zorg spelen vraagstukken zoals kostenbeheersing, vergrijzing en de integratie van nieuwe technologieën, waarbij een benadering nodig is die rekening houdt met de behoeften van zorgverleners, patiënten en bijvoorbeeld verzekeringsmaatschappijen.

Bij InnoValor Advies zet ik mij in om de opgedane kennis en ervaring ook buiten het projectgebied te verspreiden en te benutten, zodat ecosysteeminnovatie als een effectieve aanpak kan worden toegepast in verschillende sectoren.