Prompt

"Binnen een overheidsorganisatie zijn we op zoek naar een efficiëntere manier voor ethische reflectie op casuïstiek rondom de ontwikkeling en inzet van data, algoritmes en AI. We overwegen om hiervoor ChatGPT of ander LLM in te gaan zetten. Kan je aangeven wat de kansen en risico's zijn voor het inzetten van ChatGPT voor ethische reflectie?"

ChatGPT antwoord:

Zeker! Het inzetten van ChatGPT of andere Large Language Models (LLM’s) voor ethische reflectie in een overheidscontext biedt interessante kansen, maar kent ook duidelijke risico's. Hier is een overzicht toegespitst op jullie casus: de reflectie op ethiek rondom data, algoritmes en AI.

✅ Kansen van ChatGPT voor ethische reflectie

1. Structureren van het denkproces

  • ChatGPT kan helpen om ethische vragen te structureren via methodieken zoals de Ethische Impact Assessment (EIA), het KANT-denkkader of bijvoorbeeld de principes van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).
  • Het kan werken als sparringpartner voor het verkennen van morele dilemma's.

2. Toegang tot brede perspectieven

  • ChatGPT kan snel inzichten bieden uit verschillende ethische benaderingen (deontologisch, utilitaristisch, mensenrechten, etc.).
  • Kan voorbeelden en best practices aanreiken uit andere (overheids)organisaties en sectoren.

3. Efficiëntie en laagdrempeligheid

  • Het verlaagt de drempel voor medewerkers om ethische reflectie toe te passen in hun dagelijkse werk.
  • Kan als hulpmiddel dienen voor voorbereidende analyses vóór echte ethische commissies of expert-panels.

4. Simuleren van 'ethische spiegels'

  • Door scenario’s of 'tegenstemmen' voor te leggen, kan ChatGPT kritische vragen stellen die in reflectiegesprekken soms over het hoofd worden gezien.

⚠️ Risico's van ChatGPT voor ethische reflectie

1. Gebrek aan normatieve oordeelskracht

  • ChatGPT geeft geen moreel oordeel, maar reproduceert patronen uit trainingsdata.
  • Het model mist intrinsieke waarden of moreel kompas, wat bij ethiek essentieel is.

2. Kans op schijnzekerheid of bias

  • De antwoorden kunnen (onbedoeld) biases bevatten uit de trainingsdata.
  • Er bestaat het risico dat outputs als ‘objectief’ of 'gezaghebbend' worden gezien, terwijl ze dat niet zijn.

3. Gebrek aan contextsensitiviteit

  • ChatGPT kan contextuele nuances van specifieke casussen (maatschappelijk, juridisch, politiek) missen.
  • Lokale wetgeving, maatschappelijke gevoeligheden of organisatiecultuur worden niet altijd correct meegenomen.

4. Privacy & vertrouwelijkheid

  • Gebruik van gevoelige of herleidbare casuïstiek in publieke AI-modellen brengt privacyrisico’s met zich mee.
  • Voor overheidsorganisaties is dat extra risicovol (AVG, proportionaliteit, transparantie).

5. Afhankelijkheid & Deskilling

  • Teveel leunen op AI voor ethische reflectie kan menselijke morele oordeelsvorming en lerend vermogen ondermijnen.
  • Ethische reflectie vraagt menselijke dialoog, empathie en waardenafweging — AI kan dat niet vervangen.

🎯 Aandachtspunten voor verantwoord gebruik

  1. Gebruik ChatGPT als ondersteunend hulpmiddel, niet als besluitvormer.
  2. Zet menselijke reflectie-commissies centraal; AI als ‘ethische assistent’.
  3. Implementeer waarborgen voor transparantie en explainability van gegenereerde adviezen.
  4. Beperk gebruik tot niet-gevoelige data, of werk met lokale/private LLM-instances.
  5. Koppel uitkomsten altijd aan menselijke ethische toetsing (checks & balances).