Op 17 en 18 mei vond in Amsterdam de tweede editie plaats van de PublicSpaces Conference. PublicSpaces is een coalitie van organisaties die streven naar een Internet dat een digitale publieke ruimte biedt waar gebruikers kunnen samenwerken en sociale interacties hebben, zonder afhankelijk te zijn van de sociale platformen van de Big Tech spelers. Gedreven door het besef dat wij voor ons maatschappelijk, politiek en economisch functioneren te afhankelijk worden van bedrijven die niet of nauwelijks zijn gereguleerd en primair zijn gedreven door winst, marktmacht en politieke invloed.

PublicSpaces richt zich op alternatieve software ecosystemen die het algemeen belang dienen zonder winstoogmerk. En zonder gegevens van en over gebruikers voor eigen doeleinden in te zetten of te verhandelen. Een uitdagende missie, maar op de conferentie kwamen een aantal interessante oplossingen en concepten voorbij waarvan ik in deze blog twee kort zal toelichten.

PubHubs

Zo is eind vorig jaar de ontwikkeling gestart van PubHubs, een nieuw Nederlands sociaal netwerk. PubHubs is een initiatief van Bart Jacobs, hoogleraar Security, Privacy en Identity aan de Radboud Universiteit en José van Dijck, hoogleraar Media en Digitale Samenleving aan de Universiteit Utrecht. Het heeft tot doel mensen in verschillende gemeenschappen (hubs) met elkaar te verbinden. Hubs rond specifieke doelgroepen, bijvoorbeeld families, sportclubs, schoolklassen, omroepen, musea, bibliotheken, buurten of zelfs steden. Iedereen kan een hub starten en beheren.  

De software is open-source dus volledig transparant. Voorop staat dat de in de hubs gedeelde informatie volledig betrouwbaar is. Dat kan doordat PubHubs werkt op basis van de gegarandeerde identiteit van de gebruiker. Om lid te worden van PubHubs moet je je eenmalig betrouwbaar identificeren. Bij PubHubs gebruik je daarvoor een identity wallet, namelijk de IRMA app. Vervolgens kun je voor elke hub waaraan je deelneemt een pseudoniem aanmaken. Jouw identiteit wordt dus niet zonder meer kenbaar gemaakt aan de andere gebruikers. 

PubHubs is geen oplossing die social media als Facebook of Twitter wil verdringen. Het wil een alternatief bieden, voor gemeenschappen die waarde hechten aan privacy, betrouwbare informatie en transparantie. Daarmee laat het zien dat veilige alternatieve vormen van social media goed mogelijk en werkbaar zijn. Je kunt dat vergelijken met de opkomst van self-sovereign identity (SSI). De afgelopen jaren hebben SSI oplossingen zoals IRMA in de praktijk laten zien dat het goed mogelijk is je digitale identiteit en persoonsgegevens onder eigen regie heel veilig, gecontroleerd en transparant te beheren en uit te wisselen. Uiteindelijk heeft dat inzicht bijgedragen aan de introductie van de op SSI gebaseerde Europese Digital Identity wallets, als onderdeel van de herziene eIDAS wetgeving. Mogelijk inspireert ook PubHubs beleidsmakers en wetgevers op termijn tot nieuwe wetgeving gericht op transparante en betrouwbare social media.

Gobo

Ethan Zuckerman, universitair hoofddocent Overheidsbeleid, Informatie en Communicatie aan de Universiteit van Masschusetts presenteerde Gobo, een experimentele oplossing om de invloed van social media op de digitale openbare ruimte terug te brengen. Social media gebruiken algoritmen om te bepalen wat we op onze feeds te zien krijgen, maar we weten niet hoe deze algoritmen werken. Daardoor weten we vaak niet waarom bepaalde berichten in onze feed verschijnen en andere niet. Met Gobo kun je zelf, aan de hand van een reeks 'regels' of ‘filters’ bepalen welke content er in jouw feed wordt weergegeven. Vergelijk het met een mail-client waarmee je emails van al jouw verschillende email-accounts samenbrengt en filtert tot één overzicht op maat.

Op dit moment werkt Gobo alleen met enkele kleinschalige social media platformen die interoperabel zijn met Gobo. Maar het concept wordt echt interessant als ook grote social media platforms worden gedwongen tot interoperabiliteit. Dat zal nog even duren: Europarlementariër Paul Tang gaf tijdens de conferentie aan dat de nieuwe Digital Services Act (DSA) op dit punt helaas nog tekort schiet. Pas bij een toekomstige revisie van de DSA kunnen hier stappen worden gezet.

Meer weten over de ontwikkelingen rond persoonlijke data en digitale identiteit die de komende jaren impact zullen hebben op onze maatschappij en dienstverlening? Neem dan contact met mij op.