Door afname van het aantal jonge mensen, krimpende beroepsbevolking, vergrijzing en bezuinigingen komt de zorg en aandacht voor kwetsbare burgers onder druk te staan. Voorzieningen zoals winkels, banken (geldautomaten) en lokale zorg- en cultuurinstellingen dreigen te verdwijnen. Burgers kunnen voor zorg en welzijn minder vanzelfsprekend een beroep doen op professionele hulp. In plaats daarvan komt zelfredzaamheid centraal te staan: je eigen zorg en welzijn organiseren in je eigen omgeving. Daarbij wordt veel verwacht van de inzet van ICT. Op diverse plaatsen zijn digitale platformen gestart die zorg, welzijn, wonen en comfort bij de mensen thuis willen brengen en mensen virtueel willen verbinden in buurten en wijken. Voorbeelden hiervan zijn VraaghetIris, Wikiwijk en AchterhoekConnect. Grofweg proberen deze platformen een drietal proposities te realiseren richting kwetsbare burgers:
• Informatievoorziening over zorg, welzijn, wonen en doorverwijzing naar aanbieders. Soms afgestemd op het profiel van de gebruiker.
• Digitale dienstverlening voor het maken van afspraken met (zorg)professionals, het bestellen van maaltijden, een digitaal spreekuur, beeldbellen, het spelen van spelletjes zoals online bingo.
• Gemeenschapsvorming door het digitaal verbinden van hulpvragers en vrijwilligers op wijkniveau en versterken van sociaal contact.
De voorbeelden laten zien dat gebruikers en aanbieders nog niet massaal de weg naar dergelijke platformen weten te vinden en ook de exploitatie op de langere termijn blijkt ongewis. De uitdaging is een levensvatbaar business model te vinden. Daarbij gaat het om de behoeften en belangen van de verschillende gebruikers van het platform, de technologische inrichting, de keuzes voor een effectieve organisatie en een robuuste financiële exploitatie. De gebruikers zijn enerzijds de kwetsbare burgers en mantelzorgers en anderzijds de verschillende dienstaanbieders (commercieel, zorg en welzijn, wonen, overheid). Voor het community gedeelte komen vrijwilligers daar als derde partij nog bij.
Uit onze analyse blijkt dat een aanbod met alleen informatie te weinig aantrekkelijk en onderscheidend is. Het platform moet een plek zijn waar leveranciers ook daadwerkelijk digitale diensten leveren, denk aan beeldbellen of afspraken maken. Om de meerwaarde van het platform te vergroten ten opzichte van andere informatiekanalen (Google) dienen er unieke diensten te worden aangeboden met unieke voordelen. Om de stap naar digitale gemeenschapsvorming te zetten is het verstandig om bestaande vrijwilligersinitiatieven te betrekken. Kies voor een organisatorische opzet met gedeelde verantwoordelijkheid in een coöperatie met daarin vertegenwoordigers van ondernemers, overheid, maatschappelijke organisaties en vrijwilligers. Investeren in vrijwilligers is cruciaal omdat zij de ‘smeerolie’ in het platform zijn. Niet alleen om hulpvragers van dienst te zijn maar ook om nieuwe gebruikers wegwijs te maken op het platform. Voor de exploitatie op langere termijn dienen betrokken partijen financieel bij te dragen naar rato van genoten voordelen (bijvoorbeeld een percentage van hun omzet, budget of genoten besparing).
Voor het (door)starten van een platform en het creëren van consensus, helpt het om alle stakeholders te betrekken en samen te brengen. Verder is het van belang dat iedereen zich bewust is van elkaars individuele belangen. Gezamenlijk kan dan worden toegewerkt naar een business model, waarin iedereen zich kan vinden. Een game-gebaseerde aanpak sluit hier naadloos bij aan.
Zo kan het oorspronkelijke idee van Noaberschap, intensieve burenhulp bij ontbreken van goede openbare voorzieningen, in een modern jasje gestoken worden middels Digitaal Noaberschap.